Ngói âm dương không chỉ là một loại vật liệu lợp mái mà còn là dấu ấn vàng son của kiến trúc truyền thống Việt Nam. Xuất hiện từ thời Lý, Trần, Lê, loại ngói này được ứng dụng rộng rãi trong đình, chùa, cung điện, lăng tẩm và những công trình mang đậm tinh thần văn hóa dân tộc. Ngày nay, với vẻ đẹp cổ kính và độ bền vượt trội, ngói âm dương tiếp tục được ưa chuộng trong các công trình du lịch, nhà ở cao cấp và khu nghỉ dưỡng, mang đến sự giao thoa hoàn mỹ giữa quá khứ và hiện tại. Trong bài viết này hãy cùng Không Gian Gốm Việt tìm hiểu về quy trình sản xuất ngói âm dương và ứng dụng trong kiến trúc.
Nội dung chính
1.Ngói âm dương là gì? Tại sao lại gọi là ngói âm dương?
Tên gọi “ngói âm dương” bắt nguồn từ kết cấu đặc biệt của nó, gồm hai loại viên ngói được lợp xen kẽ, tạo nên một tổng thể hài hòa và bền vững theo thời gian.
Ngói dương: Có dạng nửa hình trụ, còn gọi là ngói đốt tre hoặc ngói ống. Mặt ngoài thường được tráng men bóng, tạo hiệu ứng ánh sáng tuyệt đẹp dưới nắng, đồng thời tăng khả năng chống thấm và bám rêu.
Ngói âm: Hình chữ nhật với độ cong mềm mại, lợp ngửa lên để ôm lấy ngói dương, tạo nên kết cấu chắc chắn và khả năng thoát nước vượt trội.
Ngoài hai loại ngói chính, phần mái còn có ngói diềm (ngói riềm) với những họa tiết tinh xảo, giúp tăng tính thẩm mỹ và thể hiện đẳng cấp của công trình.2. Chất liệu và màu sắc của ngói âm dương
Ngói âm dương truyền thống được làm từ đất sét, trải qua quá trình nhào nặn, tạo hình và nung ở nhiệt độ cao. Sau đó, ngói được phủ một lớp men, gọi là lưu ly, giúp tăng độ bền và thẩm mỹ cho sản phẩm. Tại miền Trung và Nam Bộ, ngói tráng men xanh đồng cổ (thanh lưu ly), vàng hổ phách (hoàng lưu ly) và xanh nhật (bích lưu ly) rất phổ biến. Ngoài ra, với hơn 40 bài men cổ bí truyền, người sử dụng có thêm nhiều lựa chọn độc đáo cho công trình kiến trúc của mình.
3. Quy trình sản xuất ngói âm dương như thế nào?
Để tạo ra những viên ngói đạt chuẩn, quá trình sản xuất phải trải qua nhiều công đoạn công phu:
– Bước 1: Chọn lọc nguyên liệu
Ngói âm dương truyền thống được làm từ đất sét cao lanh chất lượng cao, dẻo và có độ kết dính tốt. Đất được ủ trong thời gian dài để tăng độ mịn và giảm tạp chất, giúp ngói có độ bền cao và màu sắc đẹp tự nhiên.
– Bước 2: Tạo hình thủ công
Nghệ nhân sử dụng khuôn để định hình ngói. Viên ngói dương được tạo dáng nửa trụ, trong khi ngói âm có độ cong nhẹ đặc trưng. Đây là giai đoạn yêu cầu tay nghề cao để đảm bảo từng viên ngói có kích thước đồng đều, giúp khi lợp mái đạt sự ăn khớp hoàn hảo.
– Bước 3: Phơi khô tự nhiên
Ngói được phơi trong bóng râm từ 7 – 15 ngày để hơi nước bay bớt, tránh nứt vỡ khi nung. Quá trình này giúp ngói đạt độ bền cao hơn và ổn định về kết cấu.
– Bước 4: Nung ở nhiệt độ cao
Ngói được đưa vào lò nung ở nhiệt độ trên 1200°C. Nhiệt độ cao giúp ngói có độ cứng chắc, khả năng chịu lực tốt và chống rêu mốc hiệu quả.
– Bước 5: Phủ men (nếu có)
Một số loại ngói được tráng men lưu ly với nhiều màu sắc đa dạng như xanh đồng cổ (thanh lưu ly), vàng hổ phách (hoàng lưu ly), hay xanh nhật (bích lưu ly). Lớp men này không chỉ tạo vẻ đẹp sang trọng mà còn giúp ngói chống thấm nước và giữ màu bền vững theo thời gian.
4. Vì sao ngói âm dương lại được ưa chuộng trong kiến trúc đình, chùa?
Ngói âm dương không chỉ đơn thuần là vật liệu lợp mái mà còn mang ý nghĩa sâu sắc về tâm linh, phong thủy và thẩm mỹ:
-Biểu tượng âm dương hòa hợp: Kiến trúc đình, chùa đề cao sự cân bằng trong vũ trụ, và ngói âm dương thể hiện điều đó một cách hoàn hảo.
-Tính linh thiêng và trang nghiêm: Bề mặt tráng men tạo vẻ đẹp thanh tao, phù hợp với không gian tôn nghiêm của đình, chùa.
-Độ bền vượt thời gian: Khả năng chống chịu thời tiết khắc nghiệt, không bị phai màu hay rạn nứt.
-Cách nhiệt, thoáng khí: Mái ngói giúp điều hòa không gian, mát về hè, ấm về đông, tạo sự thoải mái cho khách viếng thăm.
5.Kết luận
Ngói âm dương không chỉ là vật liệu xây dựng đơn thuần mà còn là tinh hoa của kiến trúc truyền thống Việt Nam, đặc biệt trong các công trình đình, chùa. Với giá trị thẩm mỹ, phong thủy và độ bền vượt thời gian, loại ngói này tiếp tục khẳng định vị thế trong kiến trúc đương đại, mang đến vẻ đẹp cổ kính, trang nghiêm cho những công trình mang đậm dấu ấn văn hóa dân tộc.
